Həm tranzistor, həm də tiristor P tipli və N tipli yarımkeçirici təbəqələri olan yarımkeçirici qurğulardır. Səmərəlilik, aşağı qiymət və kiçik ölçü kimi bir çox səbəbdən bir çox kommutasiya (switch) dövrələrində istifadə olunur. Hər ikisi də üç terminallı cihazdır və kiçik bir idaəetmə cərəyanı ilə yaxşı bir cərəyan idarəetmə diapazonunu təmin edir. Hər iki cihazın tətbiqə bağlı üstünlükləri var.
Transistör
Transistor üç yarımkeçirici təbəqədən ibarətdir (Ya P-N-P və ya N-P-N). Bu, iki təbəqə PN bağlantısı yaradır (P tipli yarımkeçirici ilə N tipli yarımkeçiricini birləşdirməklə düzəldilmiş qovşaq) və buna görə də bənzərsiz bir davranış növü müşahidə olunur. Üç elektrod üç yarımkeçirici təbəqəyə bağlıdır və orta terminala “baza” deyilir. Digər iki təbəqə “emitter” və “kollektor” kimi tanınır.
Transistorda, kollektordan emitterə (Ic) cərəyanı kiçik baza-emitter cərəyanı (IB) tərəfindən idarə olunur və bu xüsusiyyət gücləndiricilərin və ya açarların dizaynı üçün istifadə olunur. Kommutasiya tətbiqlərində, üç qat yarımkeçirici, baza cərəyanı verildikdə bir keçirici rolunu oynayır.
Tiristor
Tiristor dörd yarımkeçirici təbəqədən (P-N-P-N şəklində) ibarətdir və buna görə də üç PN qovşağına sahibdir. Ekvivalent dövrədə bu bir birinə bağlanmış bir cüt tranzistor hesab olunur (biri PNP -də, digəri NPN konfiqurasiyasında). Xarici P və N tipli yarımkeçirici təbəqələrə müvafiq olaraq anod və katod deyilir. Daxili P tipli yarımkeçirici təbəqəyə bağlı olan elektrod “qapı” olaraq bilinir.
İstifadə edilərkən, tiristor qapısına bir impuls verildikdə tristor bir keçirici rolunu oynayır. “Geri əngəlləmə rejimi”, “irəli əngəlləmə rejimi” və “irəli ötürmə rejimi” kimi tanınan üç iş rejiminə malikdir. Qapıya (Gate) impuls verildikdə, tiristor “irəli ötürmə rejiminə” keçir və ötürmə cərəyanı “tutma cərəyanı” həddinin altına düşənə qədər davam edir.
Tiristorlar güc cihazlarıdır və tez -tez yüksək cərəyanların və gərginliklərin iştirak etdiyi tətbiqlərdə istifadə olunur. Ən çox istifadə olunan tiristor tətbiqləri, dəyişən cərəyanların idarə etmə dövrələridir.
Tranzistor və tiristor arasındakı fərq
- Tranzistorda yalnız üç yarımkeçirici təbəqə var, tiristor isə dörd qatlıdır.
- Tristorun anod, katod və qapı (gate) terminalı , tranzistorun isə emitter, kollektor və baza terminalı var.
- Tiristor ekvivalent dövrələrdə ikiqat tranzistor hesab olunur.
- Tiristorlar tranzistorlardan daha yüksək gərginlik və cərəyanda işləyə bilər.
- Gücün idarə edilməsi tiristorlar üçün daha yaxşıdır, çünki tristorların gücü kilovat (çox aşağı gücdə tristorlarda var) və tranzistorun güc aralığı vatt olaraq qiymətləndirilir.
- Tristorun, keçiriciliyə keçməsi üçün yalnız bir impulsa ehtiyacı olduğu halda, tranzistorun idaəetmə cərəyanının fasiləsiz təchizatına ehtiyacı var.
- Tranzistordakı daxili güc itkisi tiristordan daha böyükdür.