Tələbedici yarımstansiyaların güc transformatorlarının təmiri

electronxlab05 May 2020

0 423 8 dəqiqə oxundu

Plan

1.Transformatorun yığılması və çıxarılan hissənin qurudulma metodları

2.Transformator yağının təmizlənməsi və qurudulması

3.Transformatorun təmirdən sonra sınaqdan keçirilməsi

4.Genişləndiricinin, gövdənin və araqatının sınaqdan keçirilməsi

5.Transformator yağının sınaqdan keçirilməsi

6.Transformator dolağının izolyasiya müqavimətinin yoxlanması

7.Transformator dolaqlarının müqavimətinin ölçülməsi

8.Sarğılararası izolyasiyanın elektrik möhkəmliyinin yoxlanması

9.Transformatorun yüksüz işləmə və qısa qapanma sınağından keçirilməsi

10.Maqnit nüvəsinin sıxıcı şpilkalarının izolyasiyasının elektrik möhkəmliyinin və müqavimətinin yoxlanması

11.Transformasiya əmsalının, dolaqların birləşmə sxeminin və qrupunun yoxlanması.

Transformatorun yığılması və çıxarılan hissənin

qurudulma metodları

Bütün detallar təmir olunduqdan sonra transformatoru yığmağa başlayırlar. İmkan daxilində o zavod texnologiyası şəraitlərinə uyğun olmalıdır.

Aşağıdakı yığma ardıcıllığı tövsiyyə olunur.

Birinci mərhələ. Gücü 320kVA-ya qədər olan transformatorların nüvəsi hündürlüyü 350…600mm olan kətilin üstünə qoyulur. Böyük güclü transformatorların nüvələrini döşəmədə quraşdırırlar.

Maqnit keçiricisinin çubuqlarını kiper lenti ilə sarıyırlar. Presləyici sancaqların qaykalarını boşaldırlar, cancaqları və bakelit borucuqları çıxardırlar. Boyunduruq tirlərini çıxarırlar. Nüvənin yuxarı boyunduruğunu, lövhələri arabir işarələyərək sixtasızlaşdırırlar.

Maqnit keçiricisinin çubuğunda əllə əvvəlcə – AG dolaqlarını, sonra YG dolaqlarını oturdurlar.

Gücü 560kVA-dan böyük olan transformatorların dolaqlarını oturtmaq üçün kran tətbiq edirlər. Kip bərkitmək üçün onları çubuqlarda və öz aralarında pazlarla bərkidirlər. Dolaqları oturtmaq üçün çəkic və ya kuvaltddan istifadə etmək qadağandır.

Dolaqlar oturdulduqdan sonra yuxarı boyunduruğun şixtalanmasına başlayırlar.

Son və çox məsuliyyətli əməliyyat bütün çıxarılan hissənin preslənməsidir. Şaquli sancaqlarla dolağı presləyirlər.

Fibra araqatı üstündən çəkicin zərbələri ilə yuxarı boyunduruğun polad lövhələrini hamarlayırlar. Konusvari polad düzəldici ilə yuxarı boyunduruğun sıxma sancaqları üçün deşikləri düzəldirlər.

Bakelit borucuqları yerləşdirir və yuxarı boyunduruğu sıxıcı sancaqlarla sıxırlar.

Çıxarılan hissə yığıldıqdan sonra ilkin sınaqlar seriyası yerinə yetirilir.

İkinci mərhələ. Ayırmaların hazırlanmasını, quraşdırılmasını, birləşdirilməsini, lehimlənməsini və izolə edilməsini aparırlar. Ayırmaları dolaqların ucları ilə qaynaqla və ya lehimləmə yoluyla, bu məqsədlə xüsusi qurğu tətbiq etməklə birləşdirirlər.

Transformatorun tamamilə yığılmış çıxarılan hissəsi qurudulur, belə ki, o çoxlu izolyasiyalı detallara malikdir, hansılar ki, saxlama və yığma prosesində nəmlənə bilərlər və izolyasiyasının keyfiyyəti azala bilər.

Üçüncü mərhələ. Transformatorun qurudulmuş çıxarılan hissəsi qapaqla komplektləşdirilir. Ayırmaları girişlərlə və çevirgəcin kontaktları ilə birləşdirirlər. Çıxarılan hissəni çənin içərisinə salırlar. Qapağı bərkidirlər. Çəni yağla doldururlar. Qapağın üstünə genişləndiricini və bütün armaturu quraşdırırlar.

Transformator buraxılış sınaqları stendinə daxil olur.

Transformatorun çıxarılan hissəsinin qurudulma metodları.

Transformatorların çıxarılan hissəsinin qurudulmasının bir neçə metodları mövcuddur.

Çıxarılan hissənin vakuum – quruducu şkafda qurudulması (gücü 1000kVA-ya qədər olan transformatorların) adətən 16…18 saat davam edir. Qurutma 100±10⁰S temperaturda və 70…72mm c.süt-na qədər vakuumda aparılır. Temperatur və vakuum tələb olunan qiymətə qədər təlimata uyğun qaldırılır.

Öz çənində qurutma (istənilən güclü transformatorlar üçün) qısa qapanma cərəyanları, sıfır ardıcıllıqlı cərəyanlar və induktiv qızdırma ilə aparılır. Bütün bu üç üsul həm yağla, həm də yağsız transformatorun çənində yerinə yetirilə bilər.

Qısa qapanma cərəyanı ilə qızdırmaq üçün dolaqlardan birinə qısa qapanma gərginliyinə yaxın gərginlik verilir. Bu zaman ikinci dolaq qapanmış olur. Bu zaman dolaqlardan nominal cərəyana yaxın cərəyan axır.

Transformatorun dolaqlarını müəyyən şəkildə birləşdirib, onlardan birini birfazalı cərəyan mənbəyinə birləşdirərək, sıfır ardıcıllıqlı adlanan axın yaratmaq olar. Çənin metalı ilə nüvənin əmələ gətirdiyi konturdakı bu sel, burulğan cərəyanlarından itkilər yaradır və bununla da qızır.

İnduksion qızma çənin dəmirindəki burulğan cərəyanlarından itkilərdən yaranır. Burulğan cərəyabları yaradan sel, çənin perimetri boyunca izolyasiyalı naqildən buraxılmış bir neçə sarğıdan verilmiş gərginlikdə müəyyən miqdarda cərəyan buraxılması zamanı yaranır.

Transformator yağının təmizlənməsi və qurudulması

Transformator yağı neftin ayrılması yolu ilə alınmış maye dielektrikdir. Transformator yağının dielektrik xüsusiyyəti onun nəmlik dərəcəsindən və müxtəlif aşqarlarla çirklənməsindən bir başa asılıdır: yağda nəmlik və mexaniki qarışıqlar nə qədər çox olarsa, onun elektrik möhkəmliyi bir o qədər aşağı olur.

Təmirə uzun müddət işdə olan, zədələnmiş transformatorlar daxil olurlar, buna görə də onlarda yağ adətən o qədər güclü nəmlənmiş və çirkli olur ki, onu yalnız təmizlədikdən və qurutduqdan sonra təkrar istifadə etmək olar.

Transformator yağının onun tərkibindəki mexaniki qarışıqlardan və nəmlikdən təmizlənməsini xüsusi aparatların – sentrafuqa və pres-filtrlərin köməyi ilə yerinə yetirirlər ki, bu aparatların quruluşu və iş prinsipləri haqqında qısa məlumat aşağıda verilmişdir.

Sentrafuqa (şək. 2) gəzdirilən aparatdır, hansının ki, platformasında daxilində baraban olan gövdə 1, dişli çarxlı nasoslar 2, elektrik mühərriki 3, elektrik qızdırıcısı 4 və filtr 5 yerləşdirilmişlər. Baraban deşikləri olan çoxsaylı konusvari boşqablardan ibarətdir. Boşqablar bir ümumi valda biri o birinin üzərində yerləşir və onlar arasında çox kiçik aralıq olur; onlar mayeni çoxsaylı nazik qatlara ayırmağa və bununla da yağın təmizlənmə intensivliyini artırmağa xidmət edirlər.

Şəkil 2. HCM-3 tipli sentrafuqa:

1-gövdə; 2-nasos; 3-elektrik mühərriki; 4-elektrik qızdırıcısı; 5-filtr.

Nəmlənmiş və çirklənmiş yağ sentrafuqaya nasosla 2 mərkəzi giriş deşiyindən verilir. Aparatda həmçinin qolçuqları olan üç çıxış deşikləri vardır, onlardan yuxarıdakı barabanın həddindən çox çirklənməsi zamanı və ya sentrafuqa qəflətən dayandıqda yağın boşalmasına, ortadakı – təmizlənmiş yağın çıxmasına və aşağıdakı – yağdan ayrılmış suyun boşaldılmasına xidmət edir. Suyun yağdan daha intensiv kənarlaşdırılması üçün yağı elektrik qızdırıcısı ilə 50…60⁰S-ə qədər qızdırırlar.

Iri fraksiyalı mexaniki qarışıqlar yağ kəmərinin giriş borusunda quraşdırılmış filtrdə 5 saxlanılır. Filtr kiçik deşikləri olan zərif metallik tordan ibarətdir. Sentrifuqa yağın çirklənmə dərəcəsi ilə müəyyən olunan iki rejimlərin birində işləyə bilər.

Zəif çirklənmiş yağın təmizlənməsi zamanı sentrafuqa normal rejimdə işləyir, d.d. nəmliyi və mexaniki qarışıqları kənarlaşdırma rejimində, lazım gəldikdə isə çox nəmlənmiş yağın təmizlənməsi zamanı sentrafuqanı digər iş rejiminə (boşqabların yerini dəyişməklə) – yağdan suyun xaric edilməsinə nizamlayırlar. Normal rejimdə işləyən sentrafuqun məhsuldarlığı 1600 l/saata qədərdir.

Presləyici-filtr (şək. 3) yağı təmizləmək üçün xidmət edir, lakin iş prinsipinə görə sentrafuqdan onunla fərqlənir ki, onda yağ seperasiya ilə deyil, filtrləyici materiallar sistemindən sıxışdırılaraq keçirilməsi yolu ilə təmizlənir. Filtrləyici materiallar kimi kiçik məsaməli kağızı, kartonu və xüsusi parçanı (beltinq, filtrobeltinq və s.) tətbiq edirlər. Hər şeydən çox filtr kağızından istifadə edirlər. Aparatın əsas hissəsini çuqun çərçivələrlə növbələşən çərçivələrdən, lövhələrdən və onların arasına yerləşdirilmiş filtrləyici materiallardan ibarət olan yığım 7 təşkil edir. Bütün bu komplekt iki massiv plitələrlə sıxıcı vinti olan şturvalın 6 köməyi ilə sıxılmışdır.

6-sıxma vintli şturval; 7-çərçivədən, lövhələrdən və filtrləyici materialdan ibarət dəst (yığım); 8-manometr; 9-yağın çıxması üçün flaneslı borucuq; 10-gobud təmizləyici filtr; 11-yağın girməsi üçün flaneslı borucuq; 12-nasos; 13-elektrik mühərriki.

Çərçivələr, lövhələr və filtrləyici kağız aşağı künclərdə iki deşiklərə malikdirlər, hansılardan ki, biri kirli yağın (filtrlənən) daxil olmasına, digəri – təmizlənmiş yağın (filtrlənmiş) çıxmasına xidmət edir.

Yağın təmizlənməsi nasosla 12 verilən çirkli yağın filtrləyici materiallardan təzyiqlə keçirilməsi zamanı baş verir ki, bunun da nəticəsində həmin materialların səthində yağın tərkibindəki su və müxtəlif mexaniki qarışıqlar saxlanılır. Yağ pres-filtrlə daxil olana qədər gobud təmizləyici filtrin 10 metallik torunda baş verən ilkin təmizləmədən keçir ki, həmin təmizləyici nasosun 12 giriş borusunda 11 quraşdırılmışdır.

Yağ filtr-presə manometrlə 8 nəzarət edilən 5·10²kPa təzyiq altında vurulur: yağın təmizlənməsi zamanı filtr-ptesdə təzyiqin artması yağın yüksək dərəcədə çirkli olmasını və filtrləyici materialın dəyişdirilməli olduğunun vacibliyini göstərir. Çıxış borucuğundan olan krandan yağ periodik götürülərək, təmizlənmə dərəcəsi yoxlanılır.

Keyfiyyətini və elektrik möhkəmliyini yüksəltmək üçün transformator yağını tseolit qranulları ilə doldurulmuş bir-neçə paralel işləyən adsorberlərdən ibarət olan tseolit qurğusunda qurudurlar. Tseolit qurğusunda qurudulma yağın adsorbentlərdə olan molekulyar ələk qatında filtrasiyası ilə həyata keçirilir. Adsorber aşağı dibində, molekulyar əlavə dayaq olan metallik tordan ibarət içi boş silindrdir. Adsorberin yuxarı boğazlığı sökülə bilən metallik torla bağlıdır. Filtrlənəcək yağı onlara yağ kəmərini, elektrik qızdırıcı elementləri, termosiqnalizatoru və təzyiqə nəzarət üçün manometri birləşdirmək üçün ştuserləri olan metallik elektriki qızdırıcı çəndə qızdırırlar.

Qurğu iki filtrlə təchiz olunmuşdur. Onlardan biri yağı mexaniki qarışıqlardan təmizləmək üçün adsorberin girişində yerləşdirilmişdir, digəri isə – quru yağın adsorberin çıxışında yerləşmişdir və adsorberin yuxarı boğazlığında yerləşmiş torun zədələnməsi nəticəsində yağa qarışmış tseolit hissəciklərini saxlamaq üçün xidmət edir.

Tseolit qurğularında qurutma çox səmərəlidir, necə ki, filtrləmənin yalnız bir tsiklində hədsiz çirklənmiş və nəmlənmiş yağın deşilmə gərginliyini 8…10 kV-dan 50 kV-a qədər və daha yüksəyə qaldırmağa imkan verir.

Transformator yağının qurudulması üçün tseolit qurğularını iri təmir müəssisələrində gün ərzində böyük miqdarda yağı emal etmək lazım gəldiyi zaman tətbiq edirlər. Belə qurğuların kiçik və orta müəssisələrdə istifadə edilməsi iqtisadi cəhətdən məqsədə uyğun deyildir.

Güc transformatorunun təmirdən sonra sınaqdan keçirilməsi

Təmirdən sonra yoxlama sınağının keçirilməsi məsləhət görülür. Yoxlama sınağının tərkibinə aşağıdakı sınaq əməliyyatları daxildir:

1.Genişləndiricinin, gövdənin və araqatının sınaqdan keçirilməsi.

2.Transformator yağının sınaqdan keçirilməsi.

3.Transformator dolağının izolyasiya müqavimətinin yoxlanması.

4.Transformator dolaqlarının müqavimətinin ölçülməsi.

5.Maqnit nüvəsinin sıxıcı şpilkalarının izolyasiyasının elektrik möhkəmliyinin və müqavimətinin yoxlanması.

6.Sarğılararası izolyasiyanın elektrik möhkəmliyinin yoxlanması.

7.Transformator dolaqlarının və farfor çıxışlarının izolyasiyasının elektrik möhkəmliyinin yoxlanması.

8.Transformasiya əmsalının, dolaqların birləşmə sxeminin və qrupunun yoxlanması.

9.Transformatorun yüksüz işləmə və qısa qapanma sınağından keçirilməsi.

Genişləndiricinin, gövdənin və araqatının sınaqdan keçirilməsi (germetikliyə)

Bu sınaq tarnsformator yağla doldurulduqdan sonra aparılır. Sınaq artıq yağ sütunu təzyiqində aparılır. Bu məqsədlə 1…1,5 diametrində qıflı boru hazırlanıb genişləndiricinin yuxarı probkasının tıxacının yerinə bərkidilir. Yoxlama borulu və hamar baklı transformator üçün 0,6 m və dalğavari baklı transformatorlar üçün 0,3 m yağ sütunu artıq təzyiqində aparılır.

Transformator yağının sınaqdan keçirilməsi

Transformator yağının elektrik möhkəmliyi şəkildəki sxem vasitəsilə aparılır (şək. 3.2.). Transformator yağının elektrik möhkəmliyini yoxlamaq üçün olan bu aparatın bütün hissələri şkafda yığılmışdır. Aparatın yuxarı hissəsində (БК) blok kontaktları olan baxış aynası vardır. Blok kontakt vaxtında dövrəni açır və işçinin təhlükəsizliyini təmin edir. Yüksək gərginlik artıq təzyiq bakdan yuxarıda 1,5 m-ə qədər olması məsləhət görülür. Farfor qaba lazımi hündürlükdə yağ tökülür (elektrodlardan 15mm hündürlükdə) və 30 dəqiqə saxlanılır. Gərginlik saniyyədə 1…1,5 kV , yağ deşilənə kimi, artırılır. Yağın buraxıla bilən keyfiyyət göstəriciləri cədvəl 1.1-də verilir.

Transformator dolağının izolyasiya müqavimətinin yoxlanması

Transformator dolaqlarının izolyasiya müqavimətinin gərginliyi 1000…2500V olan meqoometrlə ölçülməlidir. İzolyasiya müqaviməti ayrı-ayrı fazalar, dolaqlar arasında və gövdəyə görə yoxlanılır. İzolyasiya müqaviməti normalaşdırılmır.

Transformator dolaqlarının müqavimətinin ölçülməsi

Transformator dolaqlarının müqaviməti əsasən iki üsulla ölçülür:

1.Elektrik körpüsü üsulu;

2.Ampermetr və vatmetr üsulu.

Transformator dolaqlarının müqavimətinin ölçülməsində УМВ körpülərindən geniş istifadə olunur. Dolağın müqavimətinin ölçülməsi MD 16 körpüsü ilə aparılır. Müqavimət aşağıdakı ifadələrlə hesablanılır:

burada: ∆U – millivoltmetrin göstərişi;

I – dolaqdan keçən cərəyan şiddəti.

Sarğılararası izolyasiyanın elektrik möhkəmliyinin yoxlanması

Transformator dolaqlarının elektrik möhkəmliyi fazalar arasında, gövdəyə görə və I və II tərəf dolaqların arasında sınaq gərginliyi verməklə yoxlanılır. Sınaq gərginliyinin qiyməti yüksək gərginlik tərəfi üçün dolağın gərginliyindən asılı olaraq verilir. Güc transformatorlarınd alçaq tərəf dolağı təmirin xarakterindən asılı olaraq zavod sınağı gərginliyinin (75 … 90%) qiymətində aparılır. Zavod sınağının qiymətləri almayan transformatorların alçaq gərginlik dolağı 2 kV gərginlik verməklə 1 dəqiqə müddətində elektrik möhkəmliyi yoxlanılır.

Transformator dolaqlarının izolyasiya müqaviməti ilk sınaq qiymətindən 30% və daha artıq çox olarsa yararsız hesab edilir.

Transformatorun yüksüz işləmə və qısa qapanma

sınağından keçirilməsi

Yüksüz işləmə cərəyanının və itkisini tapmaq üçün transformatorun II-ci tərəfinə nominal gərginlik verilir. I-ci tərəf isə açıq saxlanılır, hər üç fazada cərəyan və bu halda tələb edilən güc ölçülür. Sınaq zamanı I və II-ci tərəf gərginlikləri də ölçülür. Təyin edilən bütün parametrlər buraxıla bilən DÜİST qiymətləri ilə müqayisə edilir.

Yüksüz işləmə cərəyanı ölçülərək qiyməti zavod sınağı qiymətindən 40%-dən çox olmamalıdır. Ayrı-ayrı fazaların gərginlikləri bir-birindən ±5% çox fərqlənməməlidir. Ölçülmüş yüksüz işləmə itkisi zavod sınağı qiymətindən 25%-dən artıq fərqlənməməlidir.

Qısa qapanma sınağı vasitəsilə 75⁰S-dəki qısa qapanma gərginliyi və itgisi təyin edilir. Sınaq alçaq tərəfi qısa qapamaq və yüksək qısa qapanma gərginliyi verməklə aparılır. Əgər sınaq niminal gərginlik və cərəyanda aparılmazsa qısa qapanma gərginliyi aşağıdakı ifadədən tapılır:

Əgər ölçülmüş qiymətlər bu qiymətlərdən ±10%-dək çox fərqlənməzsə təklif olunan transformator istismara verilə bilər.

Maqnit nüvəsinin sıxıcı şpilkalarının izolyasiyasının elektrik möhkəmliyinin və müqavimətinin yoxlanması

Maqnit nüvəsinin sıxıcı şpilkalarının izolyasiya müqavimətinin gərginliyi 1000 V-luq meqommetrlə aparılır.

İzolyasiya müqavimətinin qiyməti normalaşdırıldığı üçün ölçünün nəticəsi əvvəlki ölçülən qiymətlərlə müqayisə olunur. Bu halda izolyasiyanın ölçülmüş qiyməti transformatorun zavod sınağı və ya istismar vaxtı aparılmış sonuncu sınaq qiymətlərindən 70%-dən az olmamalıdır. Əgər qeyd olunan belə sınaq qiymətləri olmazsa onda U_I = 6 … 35 kV olan transformatorlar üçün R_bb ≥ 2 … 5 Mom olmalıdır.

Transformasiya əmsalının, dolaqların birləşmə

sxeminin və qrupunun yoxlanması

Müxtəlif birləşmə sxemlərində məlum münasibətlərə görə transformasiya əmsalı aşağıdakı ifadələrlə hesablanıla bilər:

Burada U₁ və U₂ – yüksək və alçaq gərginlik dolaqlarının gərginliyidir.

Transformasiya əmsalı buraxıla bilən qiymətdən ±0,5%-dən çox fərqlənməməlidir. Transformasiya əmsalının yoxlanılması şəkildə verilir.

Şəkil. Transformasiya əmsalının iki vatmetrlə ölçülməsi.

Transformator dolaqlarının birləşmə qrupunun təyini qrafiki hissənin 5 №-li vərəqində verilən sxem üzrə aparılır.

Birləşmə qrupunun təyini aşağıdakı üsullarla təyin edilə bilər:

sabit cərəyan metodu;
voltmetr metodu;
fazometr üsulu.

Sabit cərəyan üsulunda yuxarıda verilən sxem üzrə hər hansı dolağın iki sıxacı sabit cərəyan mənbəyinə digər hər hansı iki dolağa isə PV1 və PV2 voltmetrləri bağlanılır. Ölçünün nəticələri cədvəldə verilən göstəriciləri ilə müqayisə edilir və nəticə çıxarılır.