Fərdi Batareya Paketi haqqında tez-tez verilən suallar

“Mükəmməl batareya” deyə bir şey yoxdur. Müəyyən bir tətbiq üçün ideal batareyanı tapmağın ən yaxşı yolu müddət, qiymət və performansın düzgün birləşməsini təklif edən batareyanı tapmaqdır. Ehtiyaclarınız üçün düzgün batareyanı tapmağa çalışarkən soruşulacaq bir sıra vacib suallar var.

Birinci (primary) və ikinci (secondary) dərəcəli batareyalar: fərq nədir?

• Birinci dərəcəli batareyalar “bir dəfə istifadə olunan” batareyalardır. Hüceyrənin elektrod materialları arasında kimyəvi reaksiya bitdikdən sonra hüceyrə enerji istehsal etmək qabiliyyətini itirir. O, çıxarılmalı və təzə hüceyrə/batareya ilə əvəz edilməlidir.
• İkinci dərəcəli batareyalar “yenidən doldurulan batareyalardır”. Hüceyrə daxilində baş verən kimyəvi reaksiya, kimyadan asılı olaraq, yüzlərlə və ya minlərlə dövr üçün geri çevrilə bilən və təkrarlana biləndir.

Batareyanın boşalma dərəcəsi nədir?

• “Boşaltma dərəcəsi” ( “drain rate”) termini enerjinin batareyadan nə qədər sürətlə ayrıldığını ifadə edir. Drenaj dərəcəsi onun elektrik yüklərinin tükənmə sürətidir.
• Fərqli kimyəvi maddələr və hüceyrə növləri (məsələn, bobinə qarşı spiral sarğıya qarşı (bobbin versus spiralwound)) digərlərinə nisbətən daha yaxşı drenaj sürətini təmin edir.
  • Məsələn, qəpik şəkilli litium(coin) hüceyrələri aşağı yüklər və uzun təqvim ömrü üçün nəzərdə tutulmuşdur, qurğuşun turşu (lead acid) və NiCd hüceyrələri isə yüksək “rate” tətbiqləri üçün yaxşı seçimdir.

Boşaltma rejimləri

Avadanlıq yükündən asılı olaraq batareya müxtəlif rejimlərdə boşaldıla bilər. Seçilmiş boşalma rejimi müəyyən bir tətbiqdə batareyanın xidmət müddətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edəcəkdir. Batareyanın boşalda biləcəyi üç tipik rejim bunlardır:

• Sabit Müqavimət (“R”): Bu rejimdə avadanlığın yükünün müqaviməti bütün boşalma zamanı sabit qalır.
• Sabit Cərəyan (“C”): Bu rejimdə, boşalma zamanı cihazın çəkdiyi cərəyan sabit qalır.
• Sabit Güc (“P”): Bu rejimdə batareyanın gərginliyi azaldıqca boşalma zamanı cərəyan artır və beləliklə, batareya sabit güc səviyyəsində boşaldılır (güc = cərəyan × gərginlik)

Öz-özünə boşalma nədir?

“Öz-özünə boşalma” əsas elementin saxlama müddətinə və ya təkrar doldurulan batareyada yük itkisi dərəcəsinə aid ola bilər. Batareyanın növündən asılı olaraq nominal tutumunun ən azı 60-80%-ni çatdıra bilməyən bir batareyanın “yaxşı olmadığı” deyilir.

• Bir çox birinci dərəcəli hüceyrələr otaq temperaturunda uzun illər saxlanılır:
  • Karbon hüceyrələri rəfdə təxminən iki ilə üç il dayanır
  • Yüksək keyfiyyətli qələvi hüceyrələr ümumiyyətlə 10 il dayanmalıdır
  • Litium hüceyrələri növündən asılı olaraq on il və ya daha çox saxlanılmağa davam edə bilər
• Yenidən doldurulan və ya ikinci dərəcəli batareyalar saxlama zamanı öz yükünü daha tez itirir:
  • Qurğuşun turşu batareyaları təxminən altı ay davam edəcək
  • Litium-ion batareyaları qismən doldurulmuş vəziyyətdə (30-50%) ən yaxşı şəkildə saxlanılır və hər ay təxminən 2-4% özünü boşaldır.
  • NiCd hüceyrələri ümumiyyətlə təxminən 30 gün ərzində 80% tutumunu saxlayır
  • NiMH batareyalarının bəzi növləri üç-dörd həftə ərzində öz yükünü itirə bilər

Qeyd: Saxlama zamanı daha yüksək mühit temperaturu bütün batareyaların saxlama müddətini əhəmiyyətli dərəcədə azaldacaq.

Batareyanın doldurulma dərəcəsi nədir?

İkinci dərəcəli və ya təkrar doldurulan batareyalar üçün doldurulma dərəcəsi batareyanın doldurulması üçün nə qədər vaxt lazım olduğunu ifadə edir.

• Qurğuşun turşu akkumulyatorları (C/300) və bəzi NiCd və NiMh hüceyrələri (C/20-dən C/30-a qədər) “stand-by” tətbiqləri üçün üzmə və ya damlama yüklənmə rejimləri (float or trickle charges) üçün nəzərdə tutulmuşdur.
• 14 saatlıq şarj (C/10) möhürlənmiş qurğuşun turşu, NiCd və NiMH batareyaları üçün “standart” hesab olunur.
• İkinci dərəcəli kimyəvi batareyaların əksəriyyəti üçün yeddi saatlıq sürətli şarj mümkündür.
• Li-ion və litium polimer batareyaları doldurmağı tamamlamaq üçün adətən təxminən üç saat tələb olunur.

Yenidən doldurulan litium batareyanı doldurmaq üçün hər hansı bir şarj cihazından istifadə edə bilərəmmi?

• Bütün litium batareyalar eyni deyil! Sözügedən batareya üçün nəzərdə tutulmayan şarj cihazını heç vaxt istifadə etməyin. Hər bir şarj cihazı xüsusi litium kimyası növü ilə istifadə üçün xüsusi olaraq hazırlanmışdır.

Temperatur batareyalara necə təsir edir?

Temperatur batareya performansının tez-tez nəzərdən qaçırılan aspektidir. Bununla belə, batareya seçərkən əsas diqqət yetirilməli məsələdir. Batareyalar aşağı temperaturda yaxşı doldurulmur və ya boşalmır və yüksək temperatur saxlama müddətinə zərərlidir (öz-özünə boşalma — aşağıya baxın).

• Əksər batareyalar 20° ilə 60°C (68° ilə 140°F) arasında ən yaxşı performans göstərir.
• Litium birinci dərəcəli hüceyrələr hər iki temperaturda bir çox kimyəvilərdən daha yaxşı işləyir
• Bəzi qurğuşun turşu batareyaları , məsələn, Enersys Cyclon, -20°C (-4°F) və ya aşağıda nisbətən yaxşı performans göstərə bilər.
• Daha yüksək temperaturda işləmək üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi “yüksək temperaturlu” NiCd, NiMh və litium elementləri mövcuddur.

Yanacaq (enerji səviyyəsi) göstəricisi (fuel gauge) nədir?

• Enerji ölçmə cihazı, qalan yükün miqdarını izləyən,litium iona və ya başqa tip batareya paketinə quraşdırıla bilən inteqrasiya edilmiş sxemdir.

Niyə təkrar doldurulan litium batareyaları bu qədər aşağı yükləmə səviyyəsi ilə göndərilir?

• 2016-cı ilin aprel ayından etibarən Birləşmiş Ştatların Nəqliyyat Departamenti bütün litium ikinci dərəcəli batareyaların 30%-dən çox olmayan bir şarj vəziyyətində (SOC) daşınmasını tələb edir. İstehsalı uyğun hala gətirməklə, bütün təkrar doldurulan hüceyrələr istehsal müəssisələrini 30%-dən az yüklə tərk edir.

Yenidən doldurulan litium batareyaları saxlamağın ən yaxşı/ən təhlükəsiz yolu nədir?

• Bütün akkumulyator və batareya elementlərinin öz-özünə boşalma sürəti ətraf mühitin temperaturu ilə artdığından, batareyaları temperaturun 25°C (77°F)-dən çox olmayan sərin, quru mühitdə saxlamaq ən yaxşısıdır.
• Mümkün olan ən yaxşı hüceyrə ömrü üçün litium batareya paketi ideal olaraq təxminən 50% SOC ilə saxlanmalıdır.

Fərqli formalı təkrar doldurulan batareyalar arasında fərq nədir? (silindrik və yastı)

• Silindrik ikincil batareyalar adətən diametri 18 mm və uzunluğu 65 mm olan bir polad boru içinə daxil edilir. Bunlara adətən 18650 hüceyrə deyilir.
• Düz ikincil hüceyrələr ümumiyyətlə plastik və ya polimer materiallardan hazırlanır və bir çox müxtəlif ölçülərdə istehsal edilə bilər. Düz bir hüceyrənin ölçüləri yalnız istehsalçının təsəvvürü ilə məhdudlaşır.

2S4P Paketi nə deməkdir? Və ya 3S1P Paketi? və s.

• Bu nomenklatura batareya paketinin konfiqurasiyasını müəyyən etmək üçün istifadə olunur.
  • Məsələn, 2S4P ardıcıl olaraq 2 hüceyrə və paralleldə 4 hüceyrə deməkdir. Bu xüsusi konfiqurasiya tək bir hüceyrənin tutumundan dörd dəfə çox olan 7,4V çıxış verəcəkdir.

Bütün təkrar doldurulan litium batareyalar dövrə qorunması tələb edirmi?

• Bəli. Təhlükəsizliyə görə, bütün təkrar doldurulan litium elementləri həddindən artıq doldurulmanın, həddindən artıq boşalmanın və həddindən artıq cərəyanın (qısaqapanmanın) qarşısını alan qoruyucu dövrə daxil etməlidir.
• Həddindən artıq temperaturdan qorunma da ümumi xüsusiyyətdir.

Nə üçün əksər əl cihazlarında litium təkrar doldurulan batareyalar istifadə olunur?

• Yenidən doldurulan litium hüceyrələr nikel metal hidrid və ya qurğuşun turşu kimi əksər digər batareya kimyasallarından daha çox enerji sıxlığı təklif edir.

Batareyalar təkrar emal edilə bilərmi?

• Hal-hazırda qanunla təkrar emal edilməli olan yeganə iki batareya kimyasalı, qurğuşun turşu və NiCd-dir. Bu batareyalar aydın şəkildə “təqib oxları” (“chasing arrows”) simvolu və son istifadəçilərin yerli təkrar emal mərkəzini tapmaq üçün istifadə edə biləcəyi milli (+994……) telefon nömrəsi ilə işarələnməlidir.

Batareyaların qiyməti nə qədər vacibdir?

• Batareya növünü seçərkən qiymət böyük amil ola bilər. Bir çox hallarda, daha yüksək ilkin batareya dəyəri uzun müddət ərzində asanlıqla özünü ödəyir. Və təbii ki, bəzi batareyalar və batareya paketləri digərlərindən daha sürətli investisiya yatırılması (ROI) təmin edir. Nəhayət, aşağı qiymət həmişə yaxşı deyil.

Çəki nə qədər vacibdir?

Portativ elektronika inkişaf etməyə davam etdikcə cihazların çəkisi azalmağa davam edir. Bir çox tətbiqlərdə batareya və ya batareya paketi portativ elektron cihazın ən ağır komponentidir.

• Ümumiyyətlə, karbon əsaslı batareyalar qələvi batareyalardan daha yüngüldür, lakin daha az performans təmin edir.
• Litium batareya hüceyrələri digər ilkin kimyəvi maddələrdən daha yüngüldür. Məsələn, AAA qələvi batareyanın çəkisi təxminən 12 qram, AAA litium batareyasının çəkisi isə cəmi 8 qramdır. Bundan əlavə, litium hüceyrələr ümumiyyətlə üstün rəf ömrü və performans təmin edir
• Li-ion və litium polimer batareyalar eyni ölçülü digər təkrar doldurulan batareyalardan daha yüngüldür və bir çox elektron cihazların daşınma qabiliyyətini yaxşılaşdırmağa kömək etmişdir.