Elektrik dövrəsindəki cərəyan yolunu açmaq və bağlamaq üçün istifadə olunan qurğu vasitələrinə elektrik açarları deyilir. İşıqlandırma obyektlərində istifadə olunan bir çox quruluşda və tipdə açar növü var. Quruluşundan asılı olaraq divar içi və səthə quraşdırılmış elektrik açarları mövcuddur.
Elektrik açarları növləri
Adi Açar Qurğusu: Bir lampanı və ya birdən çox lampanı eyni anda bir yerdən yandırmaq və söndürmək üçün ümumi bir açar istifadə olunur. Bu qurğuya adi açar qurğusu da deyilir. Binanın oturma otağı, hamam, salon, tualet kimi bir çox yerində daxili işıqlandırma qurğuları kimi istifadə olunur. Şalter qurğularında faza həmişə şalterə verilir.
İkiqat açar: Cüt keçid dövrəsində, diaqramda gördüyünüz kimi, faz və neytral keçirici arasında iki qütblü bir açar və 3 işıq lampası var. Şalter kontakları bağlandıqda, içindən axan cərəyan sayəsində lampalar elektrik enerjisini işığa çevirəcək və bizi işıqlandıracaqdır. İkiqat açarı ayrı-ayrılıqda idarə edərək iki fərqli sxem yığa bilərsiniz.
Kommutator anahtarı: Kommutator anahtarı və quraşdırılması iki lampanı və ya iki qrup lampanı ayrı-ayrılıqda və ya birlikdə açmaq və söndürmək üçün istifadə olunur. Bu tip qurğular qonaq otağındakı çilçıraqlar və tətbiqlərdə istifadə olunur.
Vavian Açarı: Bir lampanı və ya bir qrup lampanı (çilçıraq və ya uzun koridor lampaları) iki ayrı yerdən eyni anda yandırıb – söndürən bir növ komutator açarıdır. Vavian dövrəsi üçün iki açar istifadə olunur. Hər açarda üç bağlayıcı (terminal) var.
Diaqramda göründüyü kimi, faz kabeli birinci açarın orta ucuna, digər açarın orta ucu lampaya bağlıdır. Hər iki açar arasında iki ötürücü xətt (bunlara gediş-gəliş və ya navet deyilir) çəkilir və digər sərbəst terminallara qoşulur. Diaqramda lampa söndürmə vəziyyətindədir, ilk keçid düyməsini basdığımızda kontak digər keçid kontağı ilə eyni vəziyyətə gəlir, cərəyan bu kontaktlardan keçir və neytralın üzərindəki dövrəni tamamlayır və lampanı işıqlandırır. Lampanı söndürmək üçün iki açardan birini basmaq kifayətdir. Eyni şeyi ikinci düymə ilə də edə bilərik.
Orta Vavian Anahtarı: Bu qurğu sapma qurğusu adlanır. Bir lampa və ya lampa qrupunu ikidən çox yerdən açmaq və söndürmək üçün istifadə olunur. Bu tip qurğular geniş salonlarda, uzun pilləkənlərdə istifadə olunur.
Elektrik prizi: Daşınan işlədiciləri elektrik şəbəkəsinə qoşarkən elektrik yuvaları istifadə olunur. Bu yuvalar mütləq torpaqlanmalıdır.
Elektrik Fişləri: Fişlər (mil) işlədicilərə bir kabellə qoşulan və enerjini yuvalardan işlədiciyə ötürən elementlərdir.
Elektrik Terminal Bloku: Standartlara uyğun olaraq keçiricilərin bir-birinə etibarlı bir şəkildə bağlanması üçün lazım olan elementlər bunlardır.
İmpuls cərəyanının açarları: İmpuls cərəyanının açarları, vavien dövrələrin həll ola bilmədiyi yerlərdə istifadə olunur, başqa sözlə, bir və ya bir neçə lampanı bir yerdə üç və ya daha çox nöqtədən idarə etmək istəyiriksə, bir teleruptor qurğusu quraşdırmalıyıq.
Teleruptor iki hissədən ibarətdir, idarəetmə rolunu oynayan bobin və keçid rolunu oynayan kontakt. Düyməni basdığımızda bobin elektriklənir və kontaktı bağlayaraq lampanı açır. Düyməni ikinci dəfə basdığımızda kontakt açılır və lampa sönür. Kontaktın açılması və bağlanması bobin nüvəsindən asılı olaraq işləyən bir mexanizmlə əlaqədardır. İstədiyiniz qədər düyməni dövrəyə bağlaya bilərsiniz.
Montajı başlamazdan əvvəl cərəyanı qoruyucudan ayırın.
Tək qütblü açar dövrəsi
1- Terminalın köməyi ilə neytral (mavi rəngli kabel) xəttindən bir kabel çəkərək lampa kontaktı ilə əlaqə qurun.
2- Terminalın köməyi ilə faz xəttindən (qara və ya qəhvəyi kabel) bir kabeli çəkin və açarın L kontağına vintləyin.
3- Düymənin 1 nömrəli kontaktından lampanın yuvasındakı digər kontakta çəkəcəyiniz kabeli (qara və ya qəhvəyi kabel) vintləyin.
4- Nəhayət, dövrəni qorumaq üçün torpaq telini (sarı və yaşıl rəngli tel) lazımi kontaktlara vintləyin.
Cüt qütblü suya davamlı açar dövrəsi
1- Terminalın köməyi ilə neytral (mavi rəngli kabel) xəttindən bir kabel çəkin və açarın L2 kontaktına vintləyin.
2- Terminalın köməyi ilə faz xəttindən (qara və ya qəhvəyi kabel) bir kabeli çəkin və açarın L1 kontaktına vintləyin.
3- Mavi kabeli lampa yuvasından Şalterin 1-ci kontaktına, lampa yuvasından gələn digər kabeli isə (qara və ya qəhvəyi kabel) açarın əlaqə 2-ci kontaktına vintləyin.
4- Nəhayət, dövrəni qorumaq üçün torpaq telini (sarı və yaşıl rəngli) lazımi kontaktlara vintləyin.
Vavian açar sxemi
1- Terminalın köməyi ilə neytral (mavi rəngli kabel) xəttindən bir kabel çəkərək lampa tutacağı ilə əlaqə qurun.
2- Terminalın köməyi ilə faz xəttindən (qara və ya qəhvəyi kabel) bir kabeli çəkin və 1-ci açarın L kontaktına vintləyin.
3- İki açar arasındakı əlaqə üçün (buna navet deyirik), müvafiq olaraq açarların 1 və 1 ′ kontaktlarına iki narıncı və ya qəhvəyi tel vintləyin.
4- 2-ci açarın L kontağından lampa yuvasına digər kontakta çəkəcəyiniz kabeli (qara və ya qəhvəyi kabel) vintləyin.
5- Nəhayət, dövrəni qorumaq üçün torpaq tel
(sarı və yaşıl rəngli tel) tələb olunan kontaktlara vintləyin.
İki vaevien və bir dəyişdirmə(enversör) açar dövrəsi
Dəyişdirmə açarının vəzifəsi iki dalğalı açar arasında fazın istiqamətini dəyişdirməkdir.
Bu dövrə üçün 3 vavien açarı istifadə edilmişdirsə, lampa bəzi nöqtələrdə açıla və bağlana bilməzdi.
1- Terminalın köməyi ilə neytral (mavi rəngli kabel) xəttindən bir kabel çəkərək lampa yuvası ilə əlaqə qurun.
2- Terminalın köməyi ilə faz xəttindən (qara və ya qəhvəyi kabel) bir kabeli çəkin və 1-ci vavian açarının L kontaktına vintləyin.
3- İlk vavian ilə dəyişdirmə açarı arasındakı əlaqə iki kabelin köməyi ilə həyata keçirilir.
Birinci vavianin 1 və 1 ′ kontaktlarına vidaladığınız kabelləri dəyişdirmə açarının 1 və 4 terminallarına vintləyin.
4- Dəyişdirmə düyməsinin 2-ci və 3-cü terminallarından çıxardığınız kabelləri ikinci vavian açarının 1 və 1 ′ terminallarına vintləyin.
5- 2. Vavian açarının L kontaktından lampanın yuvasındakı digər kontakta çəkəcəyiniz kabeli (qara və ya qəhvəyi kabel) vintləyin.
6- Nəhayət, dövrəni qorumaq üçün torpaq tel
(sarı və yaşıl rəngli tel) tələb olunan kontaktlara vintləyin.
İkiqat açar dövrəsi
İkiqat açar, əslində iki tək açarın tək bir mexanizmdə birləşdiyi bir elektrik detalıdır. Bağlantı sxemi tək açarla az-çox eynidır, yəni tək açar bağlantısı iki dəfə edilir. Digər bir vacib detal budur ki, açarın faz tədarükü tək bir xəttlə aparılır və ikinci təkli açar üçün faz ötürülməsi açarın daxili mexanizmi ilə həyata keçirilir. Başqa sözlə, açarın içərisində körpü qurmağa ehtiyac yoxdur.
1- Terminalın köməyi ilə neytral (mavi rəngli tel) xəttdən iki tel çəkərək,lampların yuvalarına ayrı ayrılıqda birləşdirin
2- Terminalın köməyi ilə faz xəttindən bir kabel çəkərək (qara və ya qəhvəyi kabel)
onu açarın L kontaktına bağlayın.
3- Açarın 1 kontaktından çəkəcəyiniz kabel (qara və ya qəhvəyi kabel)
ilk lampanın yuvasındakı digər kontakta bağlayın.
4- Açarın 2 kontaktından çəkəcəyiniz kabel (qara və ya qəhvəyi kabel)
İkinci lampanın yuvasındakı digər kontakta bağlayın.
5- Nəhayət, dövrəni qorumaq üçün torpaqlam kabelini
(sarı və yaşıl rəngli tel) tələb olunan kontaktlara bağlayın.
Mənbə: diyot.net
